W całej Polsce trwają obchody Rzezi Wołyńskiej. Pamięć, która nie milknie

W piątek 11 lipca w całej Polsce odbywają się uroczystości upamiętniające ofiary rzezi wołyńskiej. To pierwsze obchody nowego święta państwowego – Dnia Pamięci o Polakach – ofiarach ludobójstwa dokonanego przez OUN-UPA na Kresach Wschodnich II RP. Główne uroczystości odbywają się w Warszawie z udziałem wicepremiera Władysława Kosiniaka-Kamysza.

Nowe święto, bolesna pamięć

11 lipca został ustanowiony przez Sejm nowym świętem państwowym – Dniem Pamięci o Polakach – ofiarach ludobójstwa dokonanego przez OUN-UPA na Kresach Wschodnich II RP. Ustawę złożyło Polskie Stronnictwo Ludowe, a prezydent Andrzej Duda podpisał ją na początku lipca 2025 r.

Data nie jest przypadkowa – 11 lipca przypada rocznica tzw. „krwawej niedzieli” z 1943 roku, kiedy to Ukraińska Powstańcza Armia (UPA) zaatakowała około 150 polskich wsi i miejscowości w powiatach włodzimierskim, kowelskim, horochowskim i łuckim. Tylko w ciągu jednej doby zginęło – według szacunków historyków – ok. 8 tysięcy Polaków. Zbrodnie były brutalne, dokonywane często przy użyciu siekier, wideł, noży, a ofiary ginęły w domach, kościołach i na polach.

Uroczystości w Warszawie. Katedra Polowa i Skwer Wołyński

Centralne obchody w Warszawie rozpoczęły się o godz. 10 mszą świętą w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w intencji ofiar rzezi oraz żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK – jedynej dużej polskiej formacji zbrojnej, która podjęła próbę obrony ludności cywilnej przed UPA.

O godz. 12 zaplanowano apel pamięci i złożenie wieńców pod Pomnikiem Ofiar Ludobójstwa na Skwerze Wołyńskim. Następnie – o godz. 13:30 – odbędzie się ceremonia przy Pomniku 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, również na tym samym skwerze. W obchodach uczestniczą m.in. przedstawiciele rządu, w tym wicepremier i szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz, a także kombatanci, przedstawiciele środowisk kresowych i rodziny ofiar.

– To jedno z najtragiczniejszych doświadczeń w naszych dziejach. 11 lipca 1943 był dniem kulminacji bezwzględnej zbrodni. Z rąk ukraińskich nacjonalistów ginęli nasi bezbronni Rodacy – zwykli ludzie, cywilne, niewinne ofiary, często zabijani w kościołach, gdzie uczestniczyli w niedzielnych mszach świętych.  Zostali zamordowani, bo byli Polakami – przypomniał Prezydent RP Andrzej Duda.

Rzeź Wołyńska: liczby, ofiary, pamięć

- Tylko na prawdzie – nawet tej najtrudniejszej – można budować dojrzałe i szczere relacje między narodami, w tym między Polakami a Ukraińcami – napisał Prezydent RP na portalu X.

Hołownia zrobił to na żywo w studiu „Kropki nad i”. Olejnik nie dowierzała

Zbrodnia wołyńska była masowym ludobójstwem. W latach 1943–1945 oddziały UPA, wspierane przez część ludności ukraińskiej, wymordowały – według szacunków – ok. 100 tysięcy Polaków na Wołyniu i w Galicji Wschodniej. Były to ataki na cywilów – kobiety, dzieci, starców. W odpowiedzi na czystki etniczne dochodziło również do działań odwetowych. Według historyków zginęło od 10 do 12 tys. Ukraińców, z czego 3–5 tys. w regionach objętych rzezią.

Spór pamięci między Warszawą a Kijowem

Choć Polska i Ukraina dziś współpracują politycznie i militarnie, pamięć o Wołyniu wciąż dzieli oba narody. Dla Polaków jest to zbrodnia ludobójstwa, dla wielu Ukraińców – tragiczny epizod symetrycznego konfliktu. Dodatkowo na Ukrainie OUN i UPA często postrzegane są jako symbole walki antysowieckiej, a nie antypolskiej.

Mimo prób dialogu, brakuje jednolitego stanowiska, które pozwoliłoby wspólnie nazwać zbrodnię po imieniu. W Polsce coraz głośniej wybrzmiewa hasło: „Prawda i pamięć są warunkiem pojednania”. Dzisiejsze obchody to kolejny krok ku tej prawdzie – ale droga do niej nadal pozostaje trudna.