Zapomniani żołnierze. Recenzja książki Ryszarda Kaczmarka „Polacy w armii kajzera”

Podobnie jak wiele historii związanych z tym konfliktem również ten zatarł się w pamięci historycznej Polaków, mimo że setki tysięcy mieszkańców Pomorza, Mazur, Wielkopolski i Górnego Śląska walczyło przeciw swoim rodakom w armiach Entanty. Kierowani byli głównie na front zachodni, gdzie brali udział w najważniejszych starciach tej wojny – pod Verdun czy nad Sommą, a także mniej znanych, choć przez wiele lat pamiętanych przez weteranów jak ta o wzgórze Loretto, która w polskiej historii zapisała się bardziej ze względu na walczących po stronie Francuzów Bajończyków. O tym wszystkim przypomina bardzo ciekawa książka Ryszarda Kaczmarka „Polacy w armii kajzera”, która śledzi ich losy przez cztery lata wyniszczającego konfliktu.

Kaczmarek z pietyzmem odmalowuje codzienność żołnierskiego losu, który stał się udziałem Polaków – beznadzieję okopów, w zasadzie pewną śmierć, na którą ich prowadzono w czasie kolejnych (nieskutecznych) prób przełamania frontu, życie na zapleczu. Pozwala to lepiej wczuć się nie tylko w sytuację Polaków, ale także całej armii niemieckiej i poznać czysto ludzki wymiar tego tragicznego konfliktu.

Jeśli czegoś w książce zabrakło, to szerszego pochylenia się nad tematem wierności Polaków kajzerowi i ich tożsamości narodowej. Byłoby to ciekawym uzupełnieniem, choć trzeba przyznać, że w ogóle w kwestii polskich żołnierzy walczących po stronie Niemiec w I wojnie światowej niewiele pozostało materiałów źródłowych, więc trudno winić autora za te braki. I tak udało mu się dotrzeć do wielu niepublikowanych dotąd dzienników i wspomnień, które za sprawą Kaczmarka układają się w znakomitą narracyjną całość. Przy okazji zbliżającej się setnej rocznicy wybuchu I wojny światowej bez wątpienia z jego książką warto się zapoznać.

Ryszard Kaczmarek, „Polacy w armii kajzera”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014