Viviane Reding: Europa przeciw totalitaryzmom

Dzisiejszy dzień jest rocznicą podpisanego w 1939 r. paktu między nazistowskimi Niemcami pod władzą Hitlera a Związkiem Radzieckim pod przewodnictwem Stalina; paktu między dwoma reżimami totalitarnymi. Pakt stał się bodźcem do rozpoczęcia najbardziej brutalnej wojny w historii. Dzisiejsza wolna Europa pamięta, że II wojna światowa rozpoczęła się od najazdu na Polskę. W jej wyniku zginęły miliony ludzi, a po jej zakończeniu ogromna liczba ludności uciskana była przez reżimy totalitarne. Aby upamiętnić te ofiary, oraz zadbać o budowanie przyszłości bez zapominania o historii, 23 sierpnia obchodzimy Europejski Dzień Pamięci Ofiar Wszystkich Reżimów Totalitarnych i Autorytarnych.

Dla obywateli Polski i krajów bałtyckich dzień 23 sierpnia 1939 r. był zapowiedzią okupacji nazistowskiej, a następnie okupacji sowieckiej. Różnice w doświadczeniach osób w Europie Wschodniej oraz Zachodniej nie powinny być źródłem podziałów, ale powinny łączyć nas Europejczyków. W 74 lata po tych wydarzeniach musimy połączyć się w pamięci o tych, którzy padli ofiarami reżimów totalitarnych w Europie oraz o tych, którzy walczyli przeciwko tym systemom. Jesteśmy to winni w szczególności młodszym pokoleniom, które budują lepszą i skuteczniejszą Europę jutra.

Europę, która jest silnie zakorzeniona w zasadach godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praworządności, niezawisłości sądownictwa, poszanowania praw podstawowych, w tym praw osób należących do mniejszości. Te wspólne europejskie wartości są dla świata dowodem, że wyciągnęliśmy wnioski z przeszłości.

Pamięć o tych wydarzeniach słabnie. Z czasem młodzi ludzie nie będą już mieli możliwości poznać nikogo, kto je przeżył. Dla nowych pokoleń, które nigdy nie spotkają przedstawicieli tamtych czasów, życie w czasie wojny oraz w reżimach totalitarnych i autorytarnych to tylko rozdział w podręczniku historii. Jest to przede wszystkim dowodem, że Unia Europejska wywiązała się ze swojej obietnicy na rzecz zaprowadzenia pokoju i demokracji.

Miejmy nadzieję, że tak już pozostanie, ale nie możemy brać tego za pewnik. Musimy działać na rzecz utrzymania pokoju i demokracji - codziennie. Niepokoić nas powinien wzrost ekstremizmu i rasizmu. Dlatego też młodsze pokolenia w dążeniu do zbudowania przyszłości powinny posiąść wiedzę o przeszłości. Tragiczne doświadczenia, które były udziałem tak wielu ludzi w całej Europie są częścią naszej historii i Europejczycy w każdym wieku powinni je poznawać.

Komisja Europejska jest gotowa odegrać rolę w tym zakresie. Nowy program „Europa dla obywateli” będzie nadal wspierać badanie przyczyn pojawienia się reżimów totalitarnych w historii nowożytnej Europy. W minionych latach m.in. w Polsce zrealizowano takie projekty jak „Futurama” (o codziennym życiu za Żelazną kurtyną), czy Crocus Project (upamiętnienie ofiar Holocaustu).

Budżet przyszłego programu „Europa dla obywateli” będzie odzwierciedlać rosnące znaczenie zrozumienia niedawnej historii Europy, pogodzenia się z wydarzeniami oraz przekazywania wiedzy młodemu pokoleniu. W ramach nowego programu 20 % środków będzie przeznaczone na działania dotyczące zachowania pamięci o przeszłości, co oznacza wzrost o 4 % w stosunku do obecnie dostępnych funduszy.

Nowy element tego programu, zatytułowany „Pamięć o historii Europy”, będzie przeznaczony również na obchody rocznicowe najważniejszych wydarzeń w historii Europy: przypadającej w 2014 r. 100. rocznicy wybuchu I wojny światowej, 25. rocznicy upadku muru berlińskiego oraz 10. rocznicy rozszerzenia Unii Europejskiej o kraje Europy Środkowej i Wschodniej.

Dzisiejszy dzień jest dziś dniem zadumy nad najsmutniejszymi rozdziałami w historii Europy. Zachowanie pamięci o zbrodniach popełnionych przez totalitarne i autorytarne reżimy jest jedynym sposobem unaocznienia młodszym pokoleniom, że demokracja i prawa podstawowe nie nastały same, ale są wynikiem bolesnej historii. Pielęgnowanie pamięci o tych wydarzeniach pomoże zagwarantować, aby w Europie nigdy już nie doszło do podziałów. W Europie nie ma miejsca dla reżimów totalitarnych.

Viviane Reding - europejska komisarz do spraw sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa