Tomasz WALCZAK: Historia Rosji na nowo

Pisanie książek historycznych o Rosji skażone jest z reguły uwikłaniem się w stary jak refleksja o samej Rosji spór między zwolennikami jej okcydentalizacji a wyznawcami teorii wschód Europy zjednoczony pod berłem carskim to cywilizacja sama w sobie. Chcąc nie chcąc, trzeba się określić po którejś ze stron.

Wyjście z tego zaklętego kręgu znalazł jednak rosyjski intelektualista i były dysydent Borys Kagarlicki, który w wydanej nie dawno w języku polskim książce "Imperium peryferii". Jako klucz do zrozumienia zawiłości rosyjskiej historii Kagarlicki stosuje procesy gospodarcze, które zachodziły na obszarze Rosji od czasów jej wyłonienia się z mroków dziejów wraz z przybyciem i objęciem władzy przez Waregów.

Odrzuca z całą mocą interpretacje narodowe i widzi rozwój kraju przede wszystkim jako realizację interesów grup posiadających. Tak było u zarania państwowości, kiedy wokół słynnego szlaku handlowego od Waregów do Greków kształtowała się Ruś Kijowska, tak było też później, kiedy gasła potęga Rusi – odkrycie i rozwój oceanicznych szlaków handlowych i w konsekwencji Ameryki doprowadziło ostatecznie do marginalizacji gospodarczej tego obszaru.

Takie "marksizowanie" wokół całej historii Rosji otwiera pole do ciekawej dyskusji z rosyjskim dyskursem historiograficznym. Docenią to jednak głównie ci, którzy Rosją i jej dziejami interesują się szerzej niż tylko w kontekście jej komunistycznego epizodu.

Borys Kagarlicki, "Imperium peryferii. Rosja i system światowy" Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013.