Aleksander Kwaśniewski urodził się 15 listopada 1954 r. w Białogardzie (woj. koszalińskie, obecnie zachodniopomorskie). Jego ojciec, Zdzisław (1921-1990), był lekarzem. Imię otrzymał po mamie Aleksandrze.
W latach 1973-1977 studiował handel zagraniczny na Uniwersytecie Gdańskim. Nie zdał jednak wszystkich egzaminów przewidzianych w programie studiów i nie złożył pracy magisterskiej. W 1979 roku ożenił się z Jolantą Konty, która w okresie jego prezydentury powołała fundację „Porozumienie bez barier". Z tego związku pochodzi córka Kwaśniewskich, Aleksandra (ur. 1981).
Członek PZPR w latach 1977-1990. W młodości był aktywistą studenckich organizacji prorządowych (do 1982 roku). Działał przede wszystkim w Socjalistycznym Związku Studentów Polskich, w którym doszedł do stanowiska cżłonka władz naczelnych.
Z zawodu dziennikarz. Redaktor naczelny tygodnika studenckiego "ITD" (listopad 1981 – luty 1984), następnie dziennika "Sztandar Młodych" (1984-1985), współtwórca pierwszego polskiego czasopisma komputerowego "Bajtek" (1985).
Minister do spraw młodzieży w rządzie Zbigniewa Messnera (1985-1987), następnie przewodniczący Komitetu Młodzieży i Kultury Fizycznej (do czerwca 1990). W rządzie Mieczysława F. Rakowskiego członek Prezydium Rządu i przewodniczący Komitetu Społeczno-Politycznego Rady Ministrów (październik 1988 - wrzesień 1989). Uczestnik obrad "Okrągłego Stołu". Działacz sportowy, przewodniczący Polskiego Komitetu Olimpijskiego w latach 1988-1991.
Po rozwiązaniu PZPR w 1990 roku wraz z Leszkiem Millerem współtworzył Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej (styczeń-luty 1990). Współorganizator Sojuszu Lewicy Demokratycznej (1991). W latach 1991-1995 sprawował mandat posła na Sejm I i II kadencji. W obu kadencjach był szefem klubu parlamentarnego SLD. W wyborach w 1993 roku w okręgu warszawskim, z którego kandydował, uzyskał największą liczbę głosów w kraju – 148 553 głosy.
Rzecznik integracji krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Twórca Inicjatywy Ryskiej (2002) – platformy współpracy państw naszego regionu Europy, tworzącej warunki do poszerzania NATO i Unii Europejskiej. Uczestnik międzynarodowej misji mediacyjnej, służącej rozwiązaniu kryzysu politycznego, jaki powstał na Ukrainie w trakcie wyborów prezydenckich w 2004 roku.
Zwolennik przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – uzyskanego ostatecznie 1 maja 2004 r. Inicjator i aktywny uczestnik proeuropejskiej kampanii poprzedzającej ogólnokrajowe referendum w czerwcu 2003 roku, w którym 77 procent głosujących Polaków opowiedziało się za przystąpieniem Polski do UE.
W 2007 został członkiem stowarzyszenia Jałtańska Strategia Europejska (YES), a w 2010 stanął na czele zarządu tej organizacji, działającej na rzecz integracji europejskiej Ukrainy. Od 2008 pełni również funkcję przewodniczącego Europejskiej Rady do spraw Tolerancji i Pojednania, powołanej przez Europejski Kongres Żydów do zwalczania przejawów rasizmu i antysemityzmu w Polsce.
Kawaler Orderu Orła Białego i Wielkiego Krzyża Orderu Odrodzenia Polski z racji pełnienia urzędu głowy państwa. Uhonorowany również najwyższymi odznaczeniami 26 państw. W kwietniowym sondażu dla „Gazety Wyborczej” Polacy uznali Aleksandra Kwaśniewskiego za najlepszego prezydenta po 1989 roku. Najwyższą notę wystawiło mu 52 procent ankietowanych.