Adrian Zandberg: Strzał w kolano

W środku nocy Senat przegłosował źle przygotowaną ustawę o IPN. Podobno chodzi o walkę z przypisywaniem Polsce odpowiedzialności za obozy zagłady. Ale jak miałoby to wyglądać w praktyce? Prokurator będzie ścigać niedouczonego dziennikarza z Australii? Zaaresztuje polityka z Izraela podczas przesiadki na Okęciu? Wyśle GROM do Kanady, bo ktoś opowiadał dzieciom bzdury w szkole? Tak nie prowadzi się skutecznej edukacji historycznej. Nic nie ośmiesza bardziej niż niepoważne pogróżki.

Ustawę odebrano jako próbę zakneblowania dziennikarzy i historyków. Efekt? Kłamstwo o "polskich obozach zagłady" powtarza dziś cały świat. W zeszłym roku MSZ wyśledził 258 takich przypadków. Przez ostatni tydzień to stwierdzenie padło w internecie 28 milionów razy.

Karze ma podlegać ten, kto przypisuje odpowiedzialność za zbrodnie narodowi polskiemu. Co to w praktyce znaczy? Nikt nie wie. Zbrodnie popełniają przecież nie narody, tylko ludzie, państwa albo organizacje. Nie ma "dobrych" i "złych" narodów. Są ludzie: dobrzy i źli. Bohaterowie, którzy ratowali ofiary Zagłady, byli Polakami. Polakami byli też szmalcownicy czy polujący na Żydów granatowi policjanci. Mamy obowiązek pamiętać o jednych i o drugich. Ale młody Polak, który żyje w 2018 roku, nie odziedziczył w jakiś magiczny sposób ani odwagi Ireny Sendlerowej, ani podłości szmalcowników. My, tu i teraz, jesteśmy odpowiedzialni za nasze czyny i słowa.

Tej odpowiedzialności zabrakło. W publicznej telewizji od kilku dni wylewa się obrzydliwy, antysemicki ściek. Za gwiazdę robi autor żenujących dowcipów o Holokauście, który wypisuje teksty o "chciwych parchach". Nacjonaliści (zresztą nie tylko polscy, lecz także izraelscy czy ukraińscy) zwęszyli swoją szansę i podkręcają konflikt. W końcu im więcej nienawiści - tym lepiej dla nich. A że Polska za to zapłaci? To już niewiele ich obchodzi.

Silne państwo nie lęka się uczciwej rozmowy o przeszłości. W silnym państwie biorą w niej udział dobrze przygotowani historycy, a nie policjanci i prokuratorzy. Niestety, władze zadecydowały, że Polska zachowa się inaczej. PiS panicznie boi się, że wyrośnie mu skrajnie prawicowa konkurencja. Żeby obłaskawić prawicowy margines, brnie więc dalej w idiotyczny konflikt międzynarodowy. To niemądra decyzja. Na dłuższą metę służy ona wyłącznie nacjonalistom. Zarówno w Polsce, jak i w Izraelu wzmacnia te siły, które są przeciwne dobrym stosunkom polsko-żydowskim. Jarosławowi Kaczyńskiemu może się wydawać, że prowadzi tylko cyniczną grę. Ale w praktyce, na własne życzenie, staje się zakładnikiem skrajnej prawicy.